Ποιοι θεωρούνται Διοικητικοί Σύμβουλοι και Αξιωματούχοι σε μια εταιρεία
1) ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Η Διοίκηση μια Εταιρείας μπορεί να ασκηθεί τόσο από τα Μέλη της όσο και από το Διοικητικό Συμβούλιο. Το αρμόδιο όργανο καθορίζεται από το καταστατικό της εκάστοτε Εταιρείας. Στην μεγάλη πλειονότητα τους, όμως, οι κυπριακές Εταιρείες ακολουθούν το παράδειγμα που τίθεται από το άρθρο 80 του Πρώτου Παραρτήματος του Πίνακα Α του περί Εταιρειών Νόμου (Κεφ. 113), το οποίο παραχωρεί την εξουσία για τη διεύθυνση της Εταιρείας στα χέρια των µελών του Διοικητικού Συμβουλίου. Ειδικότερα, σύμφωνα µε το πιο πάνω άρθρο:
«Οι εργασίες της εταιρείας διεξάγονται από τους Συμβούλους» και οι Σύμβουλοι «δύνανται να ασκούν όλες τις εξουσίες της εταιρείας» … «εκτός από εκείνες που απαιτούνται από τους Κανονισμούς αυτούς ή από το Νόμο να ασκούνται από τη Γενική Συνέλευση».
Εύκολα λοιπόν μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι οι εξουσίες του Διοικητικού Συμβούλου είναι αυξημένες, αλλά το ίδιο και οι ευθύνες του…
Πριν όμως αναφερθούμε σε αυτές τις ευθύνες, πρέπει πρώτα να καθορίσουμε ποιος θεωρείται ως Διοικητικός Σύμβουλος.
2) ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ KAI ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΥ
Κατ’ αρχήν πρέπει να αναφέρουμε ότι ο νόμος δεν μας προσφέρει ένα περιεκτικός ορισμό της έννοιας Διοικητικού Σύμβουλου, αλλά αρκείται απλώς στο άρθρο 2 του περί Εταιρειών Νόµου να αναφέρει ότι «ο σύμβουλος περιλαμβάνει κάθε πρόσωπο που κατέχει τη θέση του συµβούλου µε οποιοδήποτε όνοµα και αν αποκαλείται».
Συνακόλουθα μέσα στον ευρύ αυτό ορισμό περιλαμβάνονται όλες οι κατηγορίες διοικητικών συμβούλων: οι de jure, οι de facto και οι σκιώδεις διοικητικοί σύμβουλοι.
Περαιτέρω, Το άρθρο 2 του περί Εταιρειών Νόµου ορίζει ότι «αξιωµατούχος σε σχέση µε νοµικό πρόσωπο περιλαµβάνει διευθυντή, διευθύνοντα σύµβουλο ή γραµµατέα».
( α) Ο γραµµατέας
Κάθε εταιρεία οφείλει να έχει γραµµατέα. Ο ρόλος του γραµµατέα καθορίστηκε από το Λόρδο Denning στην υπόθεση Panorama Deνelopments (Guίlford) Ltd ν Fίdelίs Furnίshίng Fabrίcs Ltd (1971) ως εξής:
«Αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει. Ο γραµµατέας της εταιρείας είναι πιο πολύ σηµαντικό πρόσωπο τώρα παρά απ’ ότι ήταν το 189 7. Είναι αξιωµατούχος της εταιρείας µε εκτεταµένα καθήκοντα και ευθύνες. Αυτό δεν φαίνεται µόνο στους σύγχρονους περί Εταιρειών Νόµους, αλλά επίσης και από το ρόλο που παίζει στην καθηµερινή εργασία των εταιρειών. Δεν είναι πλέον ένας απλός γραφέας. Συνήθως προβαίνει σε παραστάσεις εκ µέρους της εταιρείας και συνοµολογεί συµβάσεις εκ µέρους της που υπεισέρχονται στον καθηµερινό χειρισµό των εργασιών της εταιρείας. Τόσο πολύ που µπορεί να θεωρηθούν ως κατέχοντες εξουσιοδότηση να κάνουν τέτοια πράγµατα εκ µέρους της εταιρείας. Βέβαια δικαιούται να υπογράφει συµβάσεις που σχετίζονται µε τη διοικητική πλευρά των υποθέσεων της εταιρείας, όπως εργοδότηση προσωπικού, και να παραγγέλλει αυτοκίνητα και ούτω καθεξής. Όλα αυτά τα θέµατα τώρα εντάσσονται στην φαινόµενη εξουσία του γραµµατέα της εταιρείας … »
Ανάµεσα στα τυπικά καθήκοντα του γραµµατέα περιλαµβάνονται και τα εξής:
• Τήρηση των αρχείων και βιβλίων της εταιρείας
• Καταχώρηση των ετήσιων καταστάσεων στον Έφορο Εταιρειών.
• Ετοιµασία ηµερήσιας διάταξης και τήρηση πρακτικών των συνεδριάσεων και συνελεύσεων.
• Πληροφόρηση του Εφόρου Εταιρειών για οποιεσδήποτε σηµαντικές αλλαγές, π.χ. στο διοικητικό συµβούλιο.
• Ασφαλής φύλαξη των εταιρικών εγγράφων και αρχείων.
Επιπλέον είναι δυνατόν να ανατεθούν στο γραµµατέα επιπρόσθετα διοικητικά καθήκοντα, όπως:
• Αγορά ασφάλισης.
• Συνταξιοδοτικό σχέδιο.
• Εγγραφή στο Μητρώο ΦΠΑ.
• Διαχείριση των εγκαταστάσεων της εταιρείας.
• Διεύθυνση του γραφείου.
• Συµβουλές προς τους διοικητικούς συµβούλους και επιβεβαίωση ότι συµµορφώνονται µε το εταιρικό δίκαιο και το καταστατικό της εταιρείας.
• Σε δηµόσιες εισηγµένες εταιρείες ο γραµµατέας ευθύνη για συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις του Χρηµατιστηρίου και τον Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης.
(β) Ο διευθύνων σύµβουλος
Σύµφωνα µε το άρθρο 107 του Μέρους 1 του Πίνακα Α του Πρώτου Παραρτήµατος του περί Εταιρειών Νόµου οι διοικητικοί σύµβουλοι δύνανται να διορίσουν ένα από αυτούς στο αξίωµα του διευθύνοντα συµβούλου. Οι διοικητικοί σύµβουλοι δύνανται να εµπιστεύονται και να χορηγούν στο διευθύνοντα σύµβουλο οποιεσδήποτε από τις εξουσίες τους.
(γ) Οι υπάλληλοι
Όσον αφορά τους υπαλλήλους της εταιρείας φαίνεται ότι η νοµολογία υιοθετεί περιοριστική ερµηνεία. Στην υπόθεση Regίstrar of Restrίctίve Trade Agreements ν. W Η Smίth & Sons Ltd (1969) δύο διευθυντές κλάδων (branch managers) δεν θεωρήθηκαν αξιωµατούχοι και ο δικαστής Λόρδος Denning έκρινε ότι ο αξιωµατούχος κατά την έννοια του νόµου πρέπει να είναι πρόσωπο που διευθύνει τις υποθέσεις της εταιρείας συνολικώς. Αντίθετα στην υπόθεση Re Vic Groves & Co Ltd (1964) ένας τµηµατάρχης (divisional manager) θεωρήθηκε αξιωµατούχος.
(δ) Οι επαγγελµατίες
Ακόµη και διάφοροι επαγγελµατίες, όπως ελεγκτές, διαχειριστές, παραλήπτες και εκκαθαριστές, µπορούν να θεωρηθούν ως αξιωµατούχοι της εταιρείας, ανάλογα µε τη φύση και την έκταση των καθηκόντων και των ενεργειών τους.
2) ΕΥΘΥΝΗ ΔΙΕΥΘΥΝΩΝΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ/ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΩΝ
Α) Ευθύνη λόγω παράβασης του καθήκοντος να ενεργεί με καλή πίστη
Η παραβίαση του καθήκοντος να ενεργεί με καλή πίστη προς το συμφέρον της εταιρείας (υποχρέωση πίστης) και του καθήκοντος επίδειξης επιμέλειας και φροντίδας καθιστά ένα Διευθυντή προσωπικά υπεύθυνο απέναντι στην εταιρεία, η οποία μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση ή άλλα μέτρα. Σημειώνεται ότι οι πιο πάνω υποχρεώσεις οφείλονται απέναντι στην εταιρεία και όχι στους μεμονωμένους μετόχους. Στην πρόσφατη υπόθεση Queens Moat Houses v. Bairstow and others [2000] 1B.C.L.C. 549, οι διευθυντές βρέθηκαν να έχουν παραβιάσει το καθήκον της πίστης προς την Εταιρεία, όταν προχώρησαν στην καταβολή ενδιάμεσων μερισμάτων χωρίς η Εταιρεία να έχει τα απαιτούμενα διανεμητέα αποθεματικά. Το Δικαστήριο διέταξε τους διευθυντές να καταβάλουν οι ίδιοι προσωπικά τα παρανόμως καταβληθέντα μερίσματα, ποσό που υπερείχε 40 εκατομμύρια.
Β)Παραβίαση υποχρεώσεων που απορρέουν εκ του νόμου
Η παραβίαση διατάξεων του νόμου από την Εταιρεία μπορεί να οδηγήσει σε ποινική, αστική ή διοικητική ευθύνη ή και σε όλα τα παραπάνω. Σχετικά αξίζει να αναφερθεί το λεκτικό πολλών αντίστοιχων νόμων:
«Όταν παράβαση δυνάμει του παρόντος Νόμου διαπράττεται από νομικό πρόσωπο ή από πρόσωπο που ενεργεί εκ μέρους νομικού προσώπου και αποδεικνύεται ότι έχει διαπραχθεί με τη συγκατάθεση, συνενοχή ή έγκριση ή έχει διευκολυνθεί από την επιδειχθείσα αμέλεια συμβούλου, διευθυντή, γραμματέα ή οποιουδήποτε άλλου αξιωματούχου του νομικού προσώπου ή οποιουδήποτε άλλου φυσικού προσώπου που φαίνεται ότι ενεργεί υπό τέτοια ιδιότητα, το φυσικό αυτό πρόσωπο είναι επίσης ένοχο της προαναφερθείσας παράβασης». (Αρ. 52 του περί Καταναλωτικής Πίστης Νόμου, 39 (1) / 2001)
Σε άλλες περιπτώσεις, όπως στη νομοθεσία για τον ΦΠΑ, η ευθύνη των διευθυντών είναι αυστηρή/αντικειμενική, δηλαδή δεν απαιτείται οποιαδήποτε απόδειξη πταίσματος. Περαιτέρω, μάλιστα καθιερώνεται ποινική ευθύνη που τεκμηριώνεται κάθε φορά που αποδεικνύεται ότι ο κατηγορούμενος παραβίασε το νόμο ανεξαρτήτως της ύπαρξης πταίσματος (mens rea). Σχετικώς το άρθρο 54 του Περί ερί Φόρου Προστιθέμενης Αξίας Νόμος του 1990 (246/1990) προβλέπει:
«Σε περίπτωση κατά την οποία οποιοδήποτε από τα αναφερόμενα στον παρόντα Νόμο αδικήματα διαπράττεται από νομικό πρόσωπο, την ευθύνη για το αδίκημα αυτό φέρουν, εκτός από τα ίδια τα νομικά πρόσωπα-
(α) Όλα τα μέλη του διοικητικού ή διαχειριστικού συμβουλίου ή της επιτροπής που διαχειρίζεται της υποθέσεις του νομικού προσώπου
(β) ο γενικός διευθυντής ή ο διευθυντής ή ο διευθύνων σύμβουλος του νομικού προσώπου, και η ποινική δίωξη για το αδίκημα μπορεί να στραφεί εναντίον της εταιρείας και εναντίον όλων ή οποιουδήποτε από τα πιο πάνω πρόσωπα.»
Περαιτέρω, μάλιστα ο διευθυντής μπορεί να διωχθεί βάσει του άρθρου 20 (γ) του Ποινικού Κώδικα το οποίο προβλέπει:
Όταν διαπράττεται ποινικό αδίκημα, καθένας από τους ακόλουθους θεωρείται ότι συμμετέσχε στη διάπραξη και θεωρείται ότι είναι ένοχος για αυτό και δύναται να διωχτεί ως αυτουργός σύμφωνα με τα ακόλουθα:
….(γ) εκείνος που παρέχει βοήθεια σε άλλον ή που παρακινεί αυτόν κατά τη διάπραξη ποινικού αδικήματος
Καταδίκη για το αδίκημα της παροχής συμβουλής ή της προαγωγής για διάπραξη ποινικού αδικήματος, συνεπάγει ίδιες συνέπειες από κάθε άποψη, καθώς και καταδίκη για διάπραξη τέτοιου αδικήματος.
Εκείνος που προάγει άλλο στη διενέργεια πράξης ή παράλειψης τέτοιας φύσης ώστε, αν γινόταν από τον ίδιο θα διενεργείτο από αυτό κάποιο ποινικό αδίκημα, είναι ένοχος ποινικού αδικήματος του ίδιου είδους και υπόκειται στην ίδια ποινή, όπως αν είχε διενεργήσει ο ίδιος τέτοια πράξη ή παράλειψη δύναται να διωχτεί δε όπως αν είχε διενεργήσει το ίδιος τέτοια πράξη ή παράλειψη.
Άλλες τυπικές αγωγές κατά των Διευθυντών περιλαμβάνουν:
• Κακή διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων ή των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας
• Ίδια συμφέροντα και συγκρούσεις συμφερόντων
• Παραπλανητική συμπεριφορά κατά την πώληση περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας
• Παραπλανητικές δηλώσεις σε μια δήλωση αντί για πρόσκληση ή σε μια πρόσκληση για συμμετοχή στο κεφάλαιο (prospectus)
• Για την τέλεση ενεργειών/πράξεων που δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του
• Παραβίαση ορισμένων νόμων (π.χ. εργατική νομοθεσία)
• Παραβίαση των καθηκόντων του θεματοφύλακα
3) ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ/ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΩΝ
Τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες τεραστίων εταιρειών να καταρρέουν λόγω προσωπικών κυρίως ευθυνών από τους Διοικητικούς Συμβούλους και αξιωματούχους. Οι ευθύνες και οι κίνδυνοι που πρέπει να αντιμετωπίσουν καθημερινά καθιστούν την πιθανότητα λάθους ή αμέλειας η ακόμη και παράλειψης πολύ μεγάλη. Ένας σωστός διοικητικός σύμβουλους και αξιωματούχους προβλέπει και διαχειρίζεται τους κινδύνους πριν να είναι πολύ αργά.
Για το λόγο αυτό τα Διευθυντικά Στελέχη αξίζουν αυτό που στο εξωτερικό είναι από χρόνια αυτονόητο. Μια καλή ασφάλεια για τα λάθη που δεν μπορούν να προβλέψουν και μια αποτελεσματική προστασία για τις δύσκολες μέρες που, όσο κι αν προσέχουν, κάποια στιγμή θα έρθουν.
Η Ασφάλιση Ευθύνης Στελεχών Διοίκησης καλύπτει διευθυντές και στελέχη έναντι απαιτήσεων τρίτων (όπως, επίσημες αρχές, πελάτες, μετόχους, προμηθευτές, εργαζομένους) ή ακόμα και έναντι της εταιρείας τους. Καλύπτει την αμοιβή εξωτερικών συμβούλων για την υπεράσπιση ενός διευθυντή ή στελέχους έναντι τέτοιων απαιτήσεων, καθώς και αποζημιώσεων και διακανονισμών, υπό την προϋπόθεση ότι δεν τίθεται θέμα δόλου από την πλευρά τους.
4) ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΑ ΛΑΘΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ /ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΩΝ
a. Δεν χρειάζεσαι ασφάλιση Διευθυνόντων Σύμβουλων/Αξιωματουχων επειδή η Εταιρεία που δουλεύεις είναι μικρή και ιδιωτική.
Η ασφάλιση Διευθυνόντων Σύμβουλων/Αξιωματουχων δεν είναι μόνο για την προστασία από αγωγές των μετόχων. Οι περισσότερες απαιτήσεις μπορεί να προέρχονται από τους προμηθευτές, τους πελάτες, τους πιστωτές και τους ανταγωνιστές, ενώ τα καθήκοντα των Διευθυντών οφείλονται και προς τις αρχές.
b. Καλύπτομαι από το Γενικό Συμβόλαιο Απαλλαγής Ευθύνης (Indemnity)
Οι εταιρείες συνήθως δίνουν αποζημιώσεις στους διευθυντές και αξιωματούχους τους απαλλάσοντας τους από την ευθύνη καταβολής αποζημίωσης. Ωστόσο, μερικές φορές οι εταιρείες δεν είναι οικονομικά σε θέση να παράσχουν αυτή την οικονομική προστασία ή είναι απρόθυμες να το κάνουν για οικονομικούς ή πολιτικούς λόγους. Χωρίς την εταιρική αποζημίωση ή την ασφάλιση, οι διευθυντές και οι αξιώματουχοι θα καταλήξουν να στηρίζονται αποκλειστικά στα δικά τους προσωπικά περιουσιακά τους στοιχεία για να πληρώσουν για τα έξοδα της άμυνας τους σε μια υπόθεση (δικαστικά έξοδα) και οποιαδήποτε προκύπτουσα διευθέτηση ή δικαστική απόφαση εναντίον τους.
Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μου στο 22 26 96 46, ή συμπληρώστε το έντυπο επικοινωνίας πιο κάτω και θα χαρώ ιδιαίτερα να απαντήσω τις ερωτήσεις σας και να σας δώσω την προσφορά μου για αυτό το είδος ασφάλισης αν σας ενδιαφέρει.
O Σάββας Π. Χριστοφόρου είναι Chartered Insurer και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Insurance link
Η παρούσα µελέτη έχει συνταχθεί για να παρέχει µια απλή καθοδήγηση στους ενδιαφερόμενους για την προσωπική ευθύνη των διοικητικών συμβούλων και αξιωματούχων σε σχέση με την ασφάλισή της, και έχει παρθεί από διάφορες ασφαλιστικές νομικές και άλλες πηγές. Δεν αποτελεί περιεκτική ή πλήρη ανάλυση της νοµοθεσίας ούτε συνιστά ΝΟΜΙΚΗ συµβουλή. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές του συγγραφέα και δεν δεσµεύουν την εταιρεία που τον εργοδοτεί. Αν υπάρχουν οποιαδήποτε λάθη, είναι του συγγραφέα. Οι αναγνώστες προτρέπονται να εξασφαλίσουν ανεξάρτητη νοµική ή ασφαλιστική συµβουλή πριν εφαρµόσουν τις πληροφορίες που περιέχονται σ’ αυτή τη µελέτη.
